foto: opgravingen in de fosa (grafkuil) de Santoyo, foto El PaisToen Spanje zich in het midden van de jaren zeventig eindelijk verlost zag van het Franco-regime wilde de politiek zo snel mogelijk aan de slag met een echte democratische staat naar modern West-Europees voorbeeld. Bijna iedereen, zowel links als gematigd rechts, was bang voor polarisatie en vooral voor een terugkeer naar de dictatuur. De extreemrechtse vleugel bestaande uit de vroegere aanhangers van Franco, was gefrustreerd door de nederlaag en zocht naar mogelijkheden om opnieuw de macht te grijpen. In 1980 werd dat geconcretiseerd in een serieuze poging tot een staatsgreep geleid door luitenant-kolonel Antonio Tejero. Gelukkig mislukte deze coup.
In 1976 moest het verleden vergeten worden. Men wilde liever niet niet omkijken maar de handen uit de mouwen steken en aan het werk gaan met de toekomst van Spanje. De oorlogsmisdadigers gingen vrijuit en kregen soms zelfs goede posities binnen de nieuwe staat.
Vorig jaar op 28 oktober werd in het parlement de Ley de Memoria Histórica de España aangenomen. In deze wet worden de rechten erkend van de slachtoffers van vervolging of geweld tijdens de dictatuur en de Spaanse Burgeroorlog, en worden maatregelen getroffen om deze mensen te compenseren.
Rechter Baltasar Garzón wil in het kader van deze nieuwe wet onderzoek doen naar alle moorden, illegale opsluitingen, verdwijningen, represailles en andere delicten die hebben plaatsgevonden sinds het begin van de burgeroorlog in 1936 tot aan het einde van de dictatuur. Daarbij worden ex-dictator Franco en vierendertig andere belangrijke staatslieden aangeklaagd.
Volgens het Nationale Hooggerechtshof, de Audiencia Nacional, is dat tegen de grondwet omdat de feiten verjaard zijn. In 1977 is namelijk een wet aangenomen waarbij amnestie werd afgekondigd voor alle politieke misdaden die voor 15 december 1976 hebben plaatsgevonden.
Baltasar Garzón vindt dat hij wel bevoegd is omdat er sprake is van misdaden tegen de menselijkheid begaan door kopstukken van de regering. Daarbij stelt hij dat het Franco-regime, op illegale wijze aan de macht gekomen, gedurende haar bewind heeft afgerekend met haar tegenstanders. Volgens de Audiencia Nacional vallen de misdaden onder het oorlogsrecht en onder de amnestie van 1977.
Er is sprake van een dilemma. De wet van 1977 was een noodgreep, een knieval naar de handlangers van Franco die naar alle waarschijnlijkheid elke gelegenheid zouden aangrijpen om de nieuwe democratie om zeep te helpen. Het is natuurlijk vreemd om alle oorlogsmisdaden onder een amnestie laten vallen, nog geen jaar nadat er een einde is gekomen aan een 36-jarige dictatuur.
De discussie is nu aangewakkerd door het openen van de massagraven. In 2008 liggen er nog tienduizenden ongeïdentificeerde doden in de Spaanse bodem. Nabestaanden verkeren in onzekerheid over waar familieleden begraven zijn, hoe ze om het leven zijn gekomen en wie er schuldig is aan de misdaden waarvan ze het slachtoffer werden. Tijdens de burgeroorlog maakten de partijen aan beide kanten zich even hard schuldig aan terreurdaden.
Er zijn inmiddels 19 van deze graven ontdekt, maar door het protest van de Audiencia Nacional moesten de opgravingen weer worden stilgelegd.
Feitelijk komen de protesten tegen het onderzoek van politiek rechts. Maar in Spanje durft niemand dat te bekennen. De linkervleugel geeft niet openlijk toe dat hij wil afrekenen met de fascistische oorlogsmisdadigers. Links Spanje is nog steeds bang voor polarisatie en repercussies met betrekking tot andere politieke kwesties. Natuurlijk is het zo dat het fascistische regime van af het einde van de burgeroorlog tot zelfs na de dood van Franco wel heeft afgerekend met een groot deel van de linkse oppositie, daarbij marteling en doodvonnissen hanterend.
De Ley de Memoria Histórica de España, te vertalen in Wet van de Historische Herinnering mag van mij de bijnaam krijgen van Ley de la Conciencia Historica Nacional, de Wet van het Nationaal Historisch Geweten.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten