Vaarwel Hugo

foto : Ramón Sampedro

In 2004 kwam de film Mar a Dentro van Alejandro Amenábar uit, met een fantastische vertolking van de hoofdrol door Javier Bardem. De film is gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Het is het verhaal van Ramón Sampedro (1943-1998), een man die na een duik in ondiep water voor de rest van zijn leven vrijwel over zijn hele lichaam was verlamd.

Na een mislukte juridische strijd voor een legalisering van zijn zelfdoding pleegde hij tenslotte toch euthanasie met hulp van een vriendin. De film gaf in Spanje aanleiding tot een flinke discussie rondom het onderwerp zelfdoding.

Avond in avond uit werd er destijds door politici, geestelijken en wetenschappers op televisie gediscussieerd en gedebatteerd. De katholieke kerk heeft in Spanje natuurlijk veel te zeggen. In die discussies wordt Nederland altijd weer als voorbeeld aangehaald. Dankzij de liberale wetgeving zou euthanasie in Nederland een fluitje van een cent zijn. Daarmee wordt een volslagen verkeerde voorstelling van zaken gegeven.

“Héél Amsterdam zit in Antwerpen”, werd afgelopen zaterdag door een verslaggever op de Nederlandse Radio gezegd. Héél Amsterdam, daar bedoelde men waarschijnlijk mee Harry Mulisch, Connie Palmen en Adri van der Heijden. Iedereen wilde natuurlijk zijn gezicht laten zien bij het afscheid van Hugo Claus.

En toen was er het thema van de euthanasie. Premier Guy Verhofstadt zou de euthanasie van Claus als een heldhaftige daad geclassificeerd hebben en Kardinaal Godfried Danneels zei vervolgens dat hij het géén heldendaad vond. Erwin Mortier reageerde daar weer op in zijn rede bij de plechtigheid afgelopen zaterdag: “Erwin Mortier. "Het is een bittere ironie dat de man die ons uitsprak als wezens die zich nimmer volkomen kunnen beschaven, postuum nog de les wordt gespeld door lieden waarvoor hij steeds een heilzaam gebrek aan ontzag heeft vertoond: prinsen van allerlei slag, kerkvorsten (...), het slag volk dat hem al van in zijn prilste jaren heeft willen kleineren. Louter en alleen omdat de keuze van zijn levenseinde niet de hunne is, komen ze weer van onder de plaveien gekropen en spuien hun laffe gal. De eigen morele superioriteit celebreren boven het lichaam van een geliefde dode is geen heldendaad. Meneer de kardinaal schaam je."

Hij had gelijk, maar het was jammer dat hij het allemaal op zo’n zalvend toontje uitsprak.

Sterven is een intiem gebeuren, tenminste dat zou het moeten zijn. Net zo intiem als de geboorte, en de liefde. Uitspraken over heldendom zijn niet op zijn plaats. Ik denk niet dat Hugo Claus ooit zelf zijn daad als lafheid, heldendom of iets wat er tussen in ligt zou hebben omschreven. Euthanasie is net zo min heldhaftig als de keuze voor dementie, volledige aftakeling of voor een pijnlijke doodsstrijd.

Kunstenaars, politici en kardinalen, wees voorzichtig met uw woorden, het is niet fout om eens na te denken alvorens je mond open te doen. Met woorden kan je levenden veel pijn doen.