Het gebaar van Juan Carlos

“Porque no te callas?” zei de Spaanse koning Juan Carlos tegen de president van Venezuela, Hugo Cháves. Op het NOS-journaal en in de dagbladen werd dat vertaald als “Houd je waffel eens even”. Feitelijk niet correct, maar ik moet toegeven, de vertaling is geen makkelijke klus. Callar betekent zwijgen. “Waarom zwijg je niet eens even?”, klinkt veel te plechtig in het Nederlands. Je zou kunnen zeggen: “Waarom houd je niet even je mond?”, hetgeen een betere vertaling zou zijn. De beledigende toon wordt gezet doordat de koning de president tutoyeert, en niet door het gebruik van het werkwoord callar. Callar is gewoon taalgebruik, niet ordinair, en op zich niet beledigend.
In Spanje weten ze niet zo goed wat ze ervan moeten denken. De stemming onder sommige nationalisten, zoals de Catalanen, was de laatste tijd toch al aardig anti-monarchistisch. Juan Carlos was voor eerdere generaties het boegbeeld van Spanje, omdat hij er persoonlijk voor zou hebben gezorgd dat Spanje in de zeventiger jaren een vlekkeloze overgang van fascisme naar sociaal-democratie meemaakte. Nú zeggen de jongere anti-monarchisten dat hij destijds vooral de plaats van het Spaanse koningshuis veilig wilde stellen. Het verleden, en daarmee ook het fascisme wordt met de Ley de la Memoria ("Wet van de Herinnering") eindelijk bespreekbaar. In dit tijdperk, waarin Catalanen, Basken, en Galiciers fel naar autonomie streven, is het incident met Chaves koren op de molen van de republikeinen.
Het was op zichzelf al een rare situatie. Chaves is de meest linkse president van Zuid-Amerika. Hij voert voortdurend een psychologische oorlog tegen de Verenigde Staten. De voormalige president van Spanje, Aznar, steunde de USA onvoorwaardelijk in de oorlog tegen Irak. Uiteindelijk betekende dit de politieke ondergang van Aznar na de aanslagen in Madrid van 11-M. Geen wonder dat Chaves uithaalt naar Aznar. Zapatero is een president die voortdurend het compromis zoekt en graag vriendjes blijft met de oppositie. Hij verdedigt daarom in het openbaar zijn voormalige politieke vijand Aznar, en de koning vindt dat Chaves zeurt en laat dit duidelijk merken.
“In wat voor land leven we toch?”, verzucht mijn vrouw. Ach, zeg ik, toch leuk?! Die koning van jullie valt tenminste eens uit zijn rol. Daar kan ons koningshuis nog wat van leren!